Jeszcze jeden dziennik z Iowy
Dzięki przychylnemu Polakom dyrektorowi IWP, Paulowi Engle’owi – który kierował programem w latach 1967–1977, oddając w następnej dekadzie stery w ręce żony Hualing Nieh – zaciąg do literackiego seminarium w Iowa City był w kraju nad Wisłą w omawianym okresie więcej niż pokaźny. Nie brak więc dziś polskich relacji z Ziemi Jałowej, jak się przywykło aluzyjnie i żartobliwie, choć nieco złośliwie, polonizować nazwę stanu, rzeki, miasta oraz uniwersytetu. I Leszek Elektorowicz, i Zbigniew Bieńkowski, i Jan Józef Szczepański, i Julia Hartwig oraz Artur Międzyrzecki, i Marek Nowakowski, i Marek Skwarnicki, i Andrzej Kijowski, i Wacław Sadkowski, a znacznie już później Grzegorz Musiał czy Adriana Szymańska – zostawili krótsze lub dłuższe wspomnienia z Iowy, opowieści, refleksje tyczące Ameryki i jej kultury, charakterystyki osób i ich oceny (w tym zwłaszcza Engle’a), wprawdzie czasem znacząco różniące się w „oficjalnej” wersji książkowej lub czasopiśmienniczej od tych utrwalonych w podróżnych journals intimes lub w rozmowach z przyjaciółmi. Prowincjonalne, uniwersyteckie miasteczko z „kukurydzianego” stanu Iowa z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku – dzięki na przykład szczegółowym opisom spacerów Kijowskiego z książki Podróż na najdalszy Zachód (1982), ale też lekko zbeletryzowanym historiom Marka Skwarnickiego ze zbiorku Wesele w Sioux City (1974), relacjom z dziennika i socjologizującym ujęciom z książki Koniec westernu (1971) Szczepańskiego – jako czytelnicy znamy więc całkiem nieźle. Sterylny i nieprzytulny Mayflower, wszechobecne kaczki i szare wiewiórki, kupowanie alkoholu po podpisaniu kwitu w sklepie, zakładanie telefonu w mieszkaniu w ciągu paru godzin, chińskie obiady u Engle’ów, grupowe i nieco wymuszone wizyty u sponsorów programu (panowie w wypożyczonych jednakowych tuxedach), indywidualne podróże po Ameryce – to wszystko wraca w ujęciach pisarzy z całego świata jako „topika iowańska”. Do tego podręcznego zestawu motywów wędrownych z lat 1960–1970 należą też ogólnoamerykańskie wzmianki o barach topless i bottomless, popalaniu marihuany, strojach i fryzurach hippisów, o protestach studentów, jest też zachwyt i zmęczenie wszechobecnym światłem oraz dynamiką ruchu. Jak bumerang powraca fundamentalne pytanie: co ja tu robię?, w tym cyrku (Szczepański), wstydliwym sanatorium (Kijowski), małym burdelu (Skwarnicki)?