W zaproponowanym przez Czaplińskiego opisie „działania” literatury nie znikają przecież owe arcydzielne ontologicznie punkty orientacyjne prozy współczesnej, choć trzeba powiedzieć, że przewodnikowa narracja poniekąd je osłabia, buduje skuteczną tamę przed popadnięciem w historię literatury najnowszej jako historię arcydzieł. Można z książki wyłuskać blisko czterdzieści utworów, które stały się owymi punktami orientacyjnym prozy. Są wśród nich dzieła Tadeusza Konwickiego, Wiesława Myśliwskiego, Pawła Huellego, Stefana Chwina, Izabeli Filipiak, Olgi Tokarczuk, Edwarda Redlińskiego, Doroty Masłowskiej, Michała Witkowskiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Andrzeja Sapkowskiego, Jacka Dukaja, Andrzeja Stasiuka, Macieja Zaremby, Ziemowita Szczerka… Dlaczego o tym piszę? Nie formułuję przecież zarzutu z przewodnikowego ujęcia zamiast historii arcydzieł prozy najnowszej. Przeciwnie – uważam, że o ile historyk literatury dawnej stąpa zasadniczo po bezpiecznym, bo wielokrotnie sprawdzonym terytorium literatury znaczonym dziełami‑punktami orientacyjnymi, których status ważności czy arcydzielności nie podlega już dyskusji, o tyle przeistoczony z krytyka historyk literatury nowszej, wytwarzając opowieść o literaturze na podstawie lektury utworów powstających w bliskim horyzoncie czasowym, ma większą świadomość hipotetyczności swych ustaleń, które zweryfikowane zostaną w przyszłości, kiedy kreślone dziś mapy literatury zapełnią się dziełami dziś nieistniejącymi, które mogą znacząco przeformułować istniejące obecnie terytoria literatury.

Innymi słowy, mapa literatury nowszej jest labilna, ale są na niej zapisane dzieła o mocnej ontologii obecności. Wszakże dzisiejsze dzieła ważne obnoszą problematyczność swej trwałości, choć bez wątpienia punktami odniesienia pozostają w obecnym płynnym układzie literackim. Mają szansę nimi pozostać także w zmienionym w przyszłości układzie, stabilizującym to, co dzisiaj hipotetyczne, jako wyznaczniki opisanych nurtów w domkniętej perspektywie epoki literackiej (o ile dalej tak będziemy porządkować całość literatury).