Dziękuję Ci bardzo za Milczenie. Leśny spacer znałem już, ale teraz w zestawieniu z nowym opowiadaniem² nabrał jakby nowej, przejmującej siły.

Milczenie ogromnie mnie poruszyło. Jest po prostu piękne. Tyle w nim dumy [?] i smutku, miłości i wstydu [?] a także bezmiernego cierpienia. Serdecznie gratuluję.

Myślę, że jestem wiernym i otwartym Twoim czytelnikiem, wyczulonym zwłaszcza na Twoją kadencję zdania, muzyczną strukturę opowiadań, tonację świetnych dialogów; nie potrafię tego fachowo nazwać – wiem tylko, że słyszę Twoją prozę długo po skończeniu lektury – jak echo, które przetwarza i moduluje tematy i wątki. Chyba to że jesteśmy z tej samej prowincji³. Tak czy inaczej, najserdeczniej dziękuję, że jesteś.

Na koniec prośba.

Nasza (moja + K.) przyjaciółka z Berlina p. Agnieszka Rudnicka pisze uczoną pracę doktorską, a w dodatku komparatystyczną⁴ i jesteś obiektem jej badań jako gronostaj czy jakaś inna rzadka roślina. Otóż p. Rudnicka chciałaby porozmawiać z Tobą, ale nie metodą dziennikarską, tylko pogłębioną, doktorską. Dr Stark⁵ powinien to zrozumieć.

Pani Rudnickiej pozwoliłem sobie dać Twój numer telefonu i zadzwonić do Ciebie jeszcze w tym roku – więc proszę, jeśli tylko będziesz mógł przyjąć – przyjmij. Jest to osoba bardzo inteligentna i wrażliwa – więc jeśli możesz, powstrzymaj się od paradowania w Twojej purpurowej pijamie po pokoju w czasie jej obecności, a także szturkania pod stołem kolanem etc., bo to nie przystoi.

Julku, ściskam Cię

i całuję bardzo czule

Zbigniew

Bardzo pięknie Ci dziękuję za teczkę z śladami po Spinozie⁶. Zwłaszcza za obraz skromnego, prawie nędznego pokoju pracy Barucha. To mi się może przydać. Jest to jednak drobiazg biograficzny. A ja bez pełnej biografii się nie ruszę. W ogóle nie zacznę pracować. Na razie czytam listy⁷. Jeśli wolno mi sądzić, są one sprzeczne w sądach o Bogu. Może przeraził się, że nazywają go ateistą, jak Hobbesa. Poza tym jego koncepcje Boga przypomina[ją] [?] idee Platona i nie mają podstawy naukowej. Sam rozum nie wystarcza. Czy ja mam rację?

Dziękuję Ci za słowo o Milczeniu. Było to ryzykowne z mojej strony przedsięwzięcie. Czuję się jakbym zatrzasnął za sobą drzwi. Jakbym zerwał z dotychczasową moją tematyką. I co po tym pisać? O czym? W desperacji wpadłem na pomysł (nieco podobnej sytuacji psychicznej) Spinozy. Widziałem jego portret, kiedy miałem osiem lat. W szerokim czarnym kapeluszu i długim czarnym płaszczu Spinoza szedł wąską uliczką i [?] uciekają przed nim Żydzi, żeby nie spotkać się z wyklętym. Że to był Spinoza, dowiedziałem się później. Kto go namalował, nie wiem⁸. Może Ty znasz malarza? Taką masz olbrzymią wiedzę.

Rovigo przeczytam jeszcze raz. Na razie mówić o tych wierszach nie potrafię nic poza zachwytem prostotą, jasnością, mądrością. Nie zszedłem do sfery ciemności, którą ukryłeś na dnie.

Jeszcze raz dziękuję za list, za Rovigo i teczkę z „obrazkami”, jak napisałeś, i życzę Ci szybkiego powrotu do zdrowia.

Ściskam Cię Twój

Julian

[…]

[całą korespondencję można przeczytać w numerze]