W swojej książce pokój z widokiem na wojnę Aneta Kamińska nie odpowiada na pytanie postawione przez Czesława Miłosza w Przedmowie z tomu Ocalenie (1945): „Czym jest poezja, która nie ocala / Narodów ani ludzi?”. Bliżej jej chyba do Ryszarda Krynickiego (poezja Kamińskiej wyrosła na gruncie neolingwizmu, jak Krynickiego na gruncie lingwizmu): „Czym jest poezja, co ocala? / Jedynie imiona, cienie / ludzi i rzeczy?” (Silniejsze od lęku [1988]). A najbliżej do Anny Świrszczyńskiej z niezapomnianego zbioru o powstaniu warszawskim Budowałam barykadę (1974):

Jak wiadomo, historycy nadal ustalają tę liczbę.

Na ustawicznie monitorowanej wojnie w Ukrainie wszystko wydaje się policzalne: co do sztuki broni i co do jednej zabitej osoby. Kamińska jednak wie, że statystyka jest statyczna i zimna, a nie dynamiczna i gorąca, jak codzienne działania zbrojne i zmieniające się emocje. Wprawdzie zapisuje też bezimienne litanie ofiar, opatrując je bezwzględnym komentarzem: „ale to przecież / nie wiersz” (s. 130), lecz jeden z utworów im poświęcony kończy gorzkim podsumowaniem:

Poetka nie tylko stwierdza oczywistość, że dla globalnej publiczności sucha informacja o jakichś zabitych osobach to nie jest atrakcyjna historia. Odpowiada również na pytanie: czy trzeba pisać o wojnie, w której politycznie – jako państwo – nie bierzemy udziału, a społecznie – jako szanowni państwo – właśnie przebywamy na urlopie?

Uważam, tak jak Kamińska, że wręcz należy pisać o wojnie, która toczy się za naszą wschodnią granicą. Nie można jednak robić tego z doskoku, między jednym wierszem o tacierzyństwie a drugim o uwikłaniu ojców w korporacyjny system (mówię bez ironii). Pisaniu o wojnie należy poświęcić się całkowicie, codziennie pozostając przy niej („zaraz przyjdę / tylko sprawdzę jeszcze / wiadomości z ukrainy”, s. 284), nie porzucając tematu po kilku miesiącach, jak zrobiły to pierwsze strony gazet i portali, bo „europa jest zmęczona wojną w ukrainie” (s. 155), i jak większość z nas to zapewne zrobiła. Tylko wtedy ta obecność – nieraz bardzo trudna („ukraina przegrywa wojnę / przeczytać rano w internecie / i jednak przeżyć / 46. urodziny”, s. 141) – wyda właściwe owoce, a nie pojedyncze granaty trafiające w płot metaforami.

Podczas spotkania autorskiego w Warszawie 9 września 2023 roku Aneta Kamińska mówiła, że gdy zaczęła się inwazja Rosji na Ukrainę, miała uczucie właśnie śmierci metafory – jakiegoś wyzerowania się neolingwistycznego języka poetyckiego. A ja pomyślałam wtedy: to jest akurat zadanie specjalne dla niej – poetki, która od wielu lat promuje, poprzez tłumaczenia, ukraińską poezję. I było dla mnie (jak zapewne i dla niej) oczywiste, że ta niemożliwa misja jest możliwa , a niemożliwe byłoby, żeby Kamińska jej nie podjęła. W utworze a więc, otwierającym tom, czytamy zatem:

Jak już wspomniałam, teksty te lokują się pomiędzy poezją Krynickiego i Świrszczyńskiej. Wszyscy troje piszą bezrymowym wierszem wolnym, w którym rytm wyznaczają wstrzemięźliwe frazy. U Kamińskiej wiersz wolny zyskuje nagle militarystyczne znaczenie. Brak tu wielkich liter – to tendencja trwała w tej poezji, w pokoju z widokiem na wojnę ów gest rezygnacji zyskuje jednak wyjątkowe znaczenie. Nieufność do wielkiej litery można odczytać tak: już tylko krok pozostaje do kolejnej Wielkiej Wojny Ojczyzn.

Kompozycja tomu, zawierającego wiersze z 2022 roku, została ujęta w ramę utworów a więc oraz no więc, które korespondują ze sobą wymownie, wyznaczając jakby dwa początki, dwie reakcje: na inwazję Rosji i kontrofensywę Ukrainy. Nie jest to jednak skrupulatny dziennik czasu wojny, choć wiersze z datami i miejscami powstania poetka ułożyła chronologicznie. To raczej niecodziennik, ujmujący niecodzienne (jak sama wojna) zdarzenia w lapidarne strofy wiersza, w którym puenta działa jak zawleczka w granacie. Książka przypomina kłącze – za sprawą przeplatania się ze sobą różnych wątków (np. dylematy papieża Franciszka korespondują z decyzjami Putina) i licznych powiązań między utworami, podkreślonych kilkoma subtelnymi, szaro‑białymi grafikami Kateryny Michalicyny. Ponieważ tom ten nie ma właściwie końca, pozostaje jedynie chwilowe zawieszenie broni (Kamińska zapowiedziała już ciąg dalszy, z utworami z roku 2023).

Książkę otwiera pięć utworów opatrzonych tytułami, ale cała reszta wewnątrz nie zostaje nimi opatrzona – jak odniesione na tej wojnie rozmaite rany, na które trzeba patrzyć, ale których nie da się opatrzyć:

Wiersze nie mają tytułów, ponieważ byłby one zbytecznym komentarzem, plastrem na rzeczywistości wojny, która mnoży ofiary. Kamińska nie chce być zdystansowana, tak jak nie chce być bezstronna wobec tej wojny. A właściwie wobec dwóch wojen, toczonych na froncie i w tej poezji.

[…]

[Dalszy ciąg można przeczytać w numerze.]