Spróbuję podążyć za myślą Błońskiego, który twierdził, że „Ślub powstał we współpracy z profesorem Freudem”. Przeprowadził on szczegółową analizę dramatu przy użyciu kategorii psychoanalitycznych – libido, super ego, id. Fabułę uznał za treść jeśli nie nawet snu, to na pewno jaźni Henryka, wytwór na wskroś subiektywny, co znajduje zresztą wielokrotne uzasadnienie w tekście. „Henryk próbuje (posługując się terminologią Junga) dokonać aktu zbierania siebie – chaotycznych, porozrzucanych elementów, z wielu jednostek, uświadamiając sobie nieświadome, rozszczepione treści” (Paweł Dziewoński). Co ciekawe, za najbliższą psychoanalitycznej wykładni uważa się często inscenizację Jerzego Grzegorzewskiego z 1976 roku, wystawianą we wrocławskim Teatrze Polskim. Pisano o niej między innymi tak:

Jeśli chodzi o Pijaka, Błoński dostrzegał w nim jedną z dwóch modalności głównego bohatera – obok Władzia, alter ego Henryka. Tymczasem Pijak to jego cień, „wtóre ja”, „Pijak mówi to, co Henryk myśli”, podsuwając mu kolejne wizje i nowe idee. Piotr Dziewoński widział w nim echa legendy o Dionizosie, duchu podzielonym i niepodzielonym jednocześnie, którego przybycie do Grecji zwiastowało anarchię, tajemniczy kult, rozpasanie.

W poszukiwaniu postaci, w której odnalazłaby się charakterystyka Pijaka, Błoński z kolei przyrównywał go do diabła. Zresztą nie on jeden: Dziewoński zderzał rozmowy Henryka i Pijaka z polifonicznymi dialogami Szatana z Iwanem Karamazowem czy Adrianem Leverkühnem, trop piekielny bywał też kojarzony szerzej z tezą o wątkach faustycznych w Ślubie. Takie wytłumaczenie odpowiada również na pytanie o walkę Pijaka z Ojcem i Henrykiem, która odnosiłaby do biblijnego motywu kuszenia przez siły nieczyste. A jednak postać diabła nie pochodzi przecież z wykładni psychoanalitycznej, ale z imaginarium chrześcijańskiego – należy do porządku teologii, nie psychologii. Gdy poszukać w słowniku tej drugiej, można trafić na inną, nie mniej interesującą figurę – trickstera. W teorii Junga jest on „psychologemem, prastarą archetypową strukturą psychiczną […], odbiciem jakiegoś wcześniejszego, rudymentarnego stadium świadomości […], esencją wszystkich niższych cech charakteru”. Na problem tego rodzaju mylnych interpretacji wskazywał zresztą Karl Kerényi w eseju Trickster a mitologia grecka, krytykując systematyków religioznawstwa, którzy „zbyt łatwo gubią się w abstrakcjach, a postać taka jak trickster raczej zbija ich z tropu”.

Trickster, der göttliche Schelm, boski szelma, święty głupek, przechera, arcyszachraj, krętacz, łobuz, łotrzyk, sowizdrzał, wydrwigrosz, hultaj – już sama mnogość określeń ukazuje, jak mieni się i umyka językowi ta niesłychana postać. Oczywiście trickster może być diabłem, ale nie wyczerpuje się w nim, jest ponad-diabelski, więcej niż diabelski, trickster ma tysiąc wcieleń, które – inaczej niż wcielenia szatańskie – różnią się nie tylko aparycją, ale również funkcją; w tej wielości trickster sytuuje się, by użyć sformułowania Nietzschego, „poza dobrem i złem”. O postaci tej pierwszy pisał Paul Radin:

[…]

[pełny tekst do przeczytania w wydaniu papierowym]