W sekcji Władza, adaptacja, alternatywa: rozważania interdyscyplinarne szczególną uwagę poświęcono rysującej się nowej fazie badań takiego złożonego zjawiska, jakim jest literatura okresu socjalizmu: zwiększający się dystans czasowy powoduje pojawienie się szczególnego rodzaju obiektywizmu, prezentowanego w opracowaniach autorstwa nowego pokolenia „nieświadków”.

Uznana według Kolewa za najbardziej „peryferyjny” gatunek literacki dramaturgia stała się jednak na konferencji tematem kilku interesujących referatów, wśród których autor wyróżnił referat Piotra Miszteli poświęcony recepcji Stanisława Przybyszewskiego w Bułgarii.

Mowa była także o uwarunkowanym kulturowo (cokolwiek by to miało znaczyć) napięciu na linii stolica – prowincja, a także o konieczności systematycznych badań twórczości uznanych i renomowanych „kanonicznych” autorów, co ma zapobiec ich przesunięciu… na peryferie kanonu.

W jednym z kolejnych numerów tygodnika pisarze, krytycy literaccy, twórcy kultury odpowiadają na pytanie, co było w Bułgarii głównym literackim wydarzeniem 2023 roku.

Najbardziej frapujące wydarzenie stanowiło według większości ankietowanych przyznanie Międzynarodowej Nagrody Bookera Georgi Gospodinowowi i Angeli Rodel za angielski przekład powieści Schron przeciwczasowy (polski przekład Magdaleny Pytlak ukazał się w 2022 roku). Wielu uczestników ankiety wymieniło jako znaczące wydarzenia śmierć wybitnych bułgarskich ludzi kultury: krytyka i literaturoznawcy Swetłozara Igowa (por. m.in. „Twórczość” 2000, nr 7 i 2012, nr 7), poety i redaktora literackiego Władimira Popowa oraz beletrysty i socjologa Iwajło Diczewa. Z żalem odnotowano też odejście Milana Kundery.

Zdania ankietowanych dotyczące oceny książek poetyckich były na tyle rozproszone, że trudno je syntetycznie zrelacjonować; wśród pozycji beletrystycznych natomiast wyraźnie wyróżniono dwie.

Дом за начинаещи (Dom dla początkujących) Emanuiła Widinskiego zrecenzowała w tygodniku „Literaturen Forum” (nr 21 z 7–13 czerwca 2023) Antonia Apostołowa. Jest to rozgrywająca się w Berlinie na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku „autofikcyjna” (jak określiła ją recenzentka) powieść, w subtelny sposób łącząca cechy Bildungsromanu z lekko tylko sfabularyzowanymi i przełamanymi przez trzy dziesięciolecia wspomnieniami nastolatka. Miejscem akcji jest dom Caritasu, będący rodzajem placówki opiekuńczej połączonej z internatem. Powieść jednak, jak pisze recenzentka, „pomija elementy lokalne albo po prostu nie są jej one potrzebne do tego, by ukazać uniwersalne cechy, język i markery kulturowe pokolenia lat dziewięćdziesiątych, w których bułgarski, chiński czy przybywający wprost z szalejącej w Jugosławii wojny bośniacki nastolatek przeżywa te same emocje i rozterki, ma te same zainteresowania i gusty co mieszkańcy przyjmującej go kultury. Ich «język» jest powszechnym językiem, językiem muzyki i rockowych przebojów, piłki nożnej, szkoły, zakochania i seksualności, strachu i wiary…”.

Drugą najczęściej wymienianą przez ankietowanych książką beletrystyczną jest powieść Eleny Aleksiewej Вулкан (Wulkan). Na portalu въпреки.com zrecenzowała ją literaturoznawczyni i psychoanalityczka Rosica Czernokożewa (https://въпреки.com/post/715641407688310784/). „Jest to książka w tym samym stopniu o cierpieniu, namiętności, o ludzkich słabościach, co o litości, pokorze i dobroci” – pisze. Ta wielowarstwowa, polifoniczna powieść jest mocno związana ze współczesnością, po mistrzowsku wykorzystaną jako tworzywo obrazów i postaci zrodzonych w autorskiej fantazji. Jej wszyscy bohaterowie są równouprawnieni, a ich przeżycia stanowią ciąg przeplatających się – fantastycznych lub realistycznych do naturalizmu – epizodów. Jednocześnie powieść ma spójną, oryginalną konstrukcję, stanowiąc coś w rodzaju reprezentatywnego wycinka rzeczywistości społeczno‑politycznej, tej aktualnej i tej narzucającej odesłania do przeszłości. Jest przy tym napisana oryginalnie, w sposób angażujący uwagę czytelnika. „Klasyczna narracja – pisze Czernokożewa – ustępuje miejsca to emocjonalnym swobodnym skojarzeniom, jakby prosto z kozetki w gabinecie Freuda lub snów z pogranicza podświadomości i halucynacji, to niemal naukowemu językowi postmodernistycznej rozprawy, to stylowi z kart książek braci Strugackich”.

Kilka prawdziwych sukcesów odnotowała w Bułgarii w ciągu 2023 roku naukowa literatura humanistyczna. Прочити на Данте (Odczytania Dantego) Władimira Gradewa to trzytomowe studium poświęcone Boskiej komedii, łączące aspekty filozoficzne, teologiczne, kulturologiczne, historyczne, estetyczne… napisane jednak tak, że czyta się je lekko, z przyjemnością i zachwytem. Uznanie i zainteresowanie ankietowanych wzbudziło również nowatorskie podejście Darina Tenewa, autora pracy Три лекции върху Хайдегер. Модалност и индексичност в «Битие и време» (Тrzy wykłady o Heideggerze. Modalność i indeksyczność w „Byciu i czasie”), a także studium Bojkо Penczewa Прогресисти и консерватори (Postępowcy i konserwatyści) poświęcone zjawiskom, jakie zachodziły w literaturze bułgarskiej w okresie od końca lat czterdziestych do lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia.