Można by zacząć od wspomnianego Boga, który zapewne ma w tym zatraceniu i niezatraceniu udział niebagatelny. Posługując się nieco już wytartym cytatem z Szekspira, zacznę od uogólnienia: „Więcej jest rzeczy na ziemi i w niebie, niż się ich śniło waszym filozofom”. O tych rzeczach pisał nasz poeta. O prawdach-widzeniach, które nie tylko jemu się przydarzyły. Mistycy powiedzą: objawiły, co oznacza, że nie był on w tym dalece osamotniony. Ze względu jednak na znaczenie i przełomowość tego, co ujrzał, poznał, przeżył, nie tylko z druku zrezygnował, milczał po sam grób. Nie jest to zachowanie odosobnione, wręcz przeciwnie. Dla przykładu, sto lat później, w roku 1944, profesor Carl Gustav Jung doznał podobnego przeżycia podczas zawału serca. Dopiero tuż przed śmiercią, w 1961 roku, w autobiografii Wspomnienia, sny, myśli ujawnił i opisał swój przypadek „życia po życiu”. I tutaj nasuwa się analogiczne pytanie jak u Mickiewicza: czego się obawiał, co wstrzymywało uczonego od opowiedzenia epizodu ze swojego życia, który w pewien sposób, jak u naszego poety, nawiązywał do jego poglądów, do pracy naukowej. Czy obaj panowie obawiali się ośmieszenia w środowisku, dyletanckiej krytyki, kpin, podejrzeń o chorobę psychiczną? To wielce prawdopodobne. Podobnych przypadków można znaleźć tysiące u jednostek będących i nie będących na świeczniku. W wielu przypadkach osoby doświadczające doznań poza ciałem dopiero po latach przyznawały się do tego i opisywały swoje, kiedy przykładowo natknęły się w mediach na literaturę lub osoby ten fenomenem badające (zainteresowanych odsyłam do pracy kardiologa Pima van Lommela¹). Sam opis zjawiska sprawia duże trudności, nie jest łatwo za pomocą słowa, którego rdzeń posiada materialne pochodzenie, opisać byty, wyrazić stany, wiedzę i rzeczywistość nie uwikłaną w czas i przestrzeń tu, na Ziemi. Autorzy, próbujący stan taki opisać, tworzą odrębne systemy nazewnictwa, aby choć w przybliżeniu wysłowić doświadczone doznania. Dodatkową barierę stanowi samo przebywanie w tak bardzo odmiennych, szalenie różnorodnych światach. Najczęściej są to bardzo przyjazne, emanujące nie do opisania olbrzymią miłością, rzadziej wrogością, środowiska, tak bardzo inne od wymiarów nam znanych i namacalnych.

Ogólnie rzecz ujmując, chodzi o zjawiska zachodzące w świecie bezcielesnym, z tym że pierwsze z nich zawiera się w drugim, nie na odwrót:

1. Życie (istnienie) po śmierci klinicznej w formie niematerialnej i powrót do ciała i życia fizycznego, nazwane dzisiaj doświadczeniem śmieci klinicznej – DŚK, które się wydarza najczęściej w czasie operacji kardiologicznej, nagłego wypadku, śpiączki itp.²

2. Opuszczenie ciała fizycznego, zwane również OOBE, OBE, eksterioryzacją, świadomym śnieniem, wzbudzane za pomocą odpowiednich technik³. W obydwu wariantach dla przeżywających takie doświadczenia osób śmierci nie ma i oznacza ona jedynie zmianę stanu skupienia. Wychodzenie z ciała odbywa się również dość systematycznie w czasie snu i dotyczy większości ludzi. Są to najczęściej wycieczki nieuświadomione i niezapamiętywane. Mimo to niosą one dla nas ważne przesłania i naukę.

Dla uściślenia należy dodać próby kontrolowane, przeprowadzane za pomocą środków psychodelicznych⁴, i niekontrolowane, za pomocą grzybów halucynogennych. Opuszczenie ciała niekiedy występuje samoistnie lub pod wpływem silnych emocji, również podczas ataku epilepsji.

Przebywanie w oceanie niefizycznych wymiarów może nieść za sobą olbrzymią wiedzę dotyczącą nas samych, wszechświata i kosmosu w swoim bezmiarze. Skupmy się jednak na konkretnych opisach, zamkniętych w formie poetyckiej w Lirykach lozańskich. Przy okazji należy dodać, że w twórczości wielu wybitnych twórców, posługujących się nie tylko słowem, lecz także dźwiękiem i technikami plastycznymi, występują przeniesienia z takich doznań⁵.

[…]

O problemach językowych, związanych z opisem tego typu zjawisk wspominają nie tylko poeci, osoby przebywające poza ciałem, lecz także, z powagą, przyrodoznawcy – fizycy. Tak ten nietuzinkowy problem kreśli fizyk Werner Heisenberg w odczycie wygłoszonym do przyszłych adeptów Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych:

Mimo tych trudności można przyjąć, że opisywane mechanizmy kwantowe oraz te jeszcze nie odkryte przez naukę królują od wieków w sztuce, literaturze, przekazach o cudach, baśniach i tym podobnych wytworach ludzkiej twórczości. Nie licząc omawianych wierszy lozańskich naszego wieszcza, wybiegają przed szereg klechdy, dziejby i łąki Bolesława Leśmiana, który pyta: „a ty z tej próżni czemu drwisz, kiedy ta próżnia nie drwi z ciebie?”.

Fizycy atomistyki podchodzą do problemu próżni, czasoprzestrzeni i dziwów, również tych nie istniejących w czasie i przestrzeni, bardzo poważnie, budując za olbrzymie pieniądze wielkie akceleratory cząstek, aby materialistyczną drogą dogonić niefizyczne doświadczenia Mickiewicza, Platona, Dantego, Szekspira, Blake’a, Whitmana, Goethego, Leśmiana i wielu, wielu innych. O przebywających poza ciałem nie słyszeli.

Wszystkich tych zacnych ludzi łączy jedno: ciekawość i chęć przezwyciężenia trudności w poznawaniu i opisywaniu dla nas nowych obszarów, znalezienia słów do przekazania jak najdokładniej zjawisk dziejących się poza naszym dotychczasowym oglądem, w nim samym i poza naszym ziemskim bytowaniem, poza wyuczoną od czasów Arystotelesa i Newtona logiczną prawdą, która jest tylko, jak to wykazano w XX wieku, częścią pewnej całości, będącej z kolei częścią następnej i następnej, o której obecnie nikt nie ma choćby najmniejszych, najskromniejszych przeczuć.