Poecie stawia Chojnowski wymagania tak wysokie, że niejeden adept tej sztuki powinien się dobrze zastanowić, czy nadal obstawać przy lirycznych aspiracjach. Na początku kolejnego rozdziału aforysta przywołuje myśl Henryka Elzenberga, skądinąd także filozofującego aforyzmami: „Od poety oczekujemy poszerzenia naszego świata, a nie jego ograniczania”. Zanim kandydat na poetę zanotuje swoje wiersze, musi rozbudzić w sobie ontologiczną świadomość, musi nabyć umiejętności identyfikowania, rozumianych wyraźnie po elzenbergowsku, kłopotów z istnieniem. Dopiero wtedy będzie mógł się doskonalić w modelowaniu językowej materii, wyraźnie wobec istnieniowej refleksji służebnej, co całkowicie zgadza się z poglądem, że „Poeta wciąż uczy się języka – jest językoznawcą w najwłaściwszym znaczeniu tego słowa” (s. 35). Musi się jednocześnie oprzeć pokusie eksponowania swych cierpień, kierując się pouczeniem: „Przeznaczeniem poetów jest wydobyć rozpoznaną przez nich prawdę, choćby była najmniejsza. Historia poezji powinna być historią niepowtarzalnych prawd poetów” (s. 43). Z tym postulatem przechodzimy płynnie do rozdziału poświęconego poezji, rozumianej jako stan metafizyczny, nieledwie religijny – winna ona być miejscem „odzyskiwania wiary w Boga a nie jej zaprzepaszczania” (s. 50), niezależnie od tego, że pozostaje zjawiskiem ściśle związanym z tym, co powszednie: „Głębia codzienności jest glebą poezji” (s. 44).

Gdyby komuś mało było przestróg, znajdzie tu jeszcze kategorycznie bezdyskusyjne napomnienie, nieomal zaklęcie: „W imię prawdy i dobra nie wolno pisać złych wierszy” (s. 71). Wiele zatem trzeba talentu tudzież dojrzałości, by bezpiecznie poruszać się pomiędzy nieznanym a nieznanym, pomiędzy bytem a nieistnieniem, bo „W wierszu język odsyła do czegoś, czym nie jest, i do tego, czym jest” (s. 71). Przedostatni rozdział książki, podsumowanej zróżnicowanym tematycznie dodatkiem (varia obyczajowe, etyczne, kulturowe, historyczno‑polityczne), zawiera przede wszystkim refleksje o wierszu. Co najmniej jedną z jego definicji warto przytoczyć i nad nią się zamyślić: „Wiersz – antologia słów tak dobranych i powiązanych, że objaśniają nieprzypadkowość biegu życia” (s. 82). Chojnowski funkcjonalizuje poetycką wypowiedź, jej treść, pozwala ją powiązać z wolnością i podmiotowością, ożywianą „energią moralną” (s. 77) oraz sprzeciwem wobec dehumanizacji i śmierci.

Po aforystyce spodziewamy się zazwyczaj błyskotliwości i humoru. W tym względzie sentencje Chojnowskiego nie zawodzą, aczkolwiek wciąż czuje się ich związek z intuicjami rozważanymi całkiem serio. Moja ulubiona: „Poezja chrześcijańska: Andersenowska księżniczka na ziarnku grzechu” (s. 46). Nic dodać, nic ująć. Za Tarczami z pajęczyny (pajęcza sieć to konstrukcja, jak twierdzą znawcy, wytrzymała) znajdujemy osłonę przed zwątpieniem w świat oczekujący nas w słowie zapisanym przez poetę. Pewnie nie bez znaczenia jest to, że książka ukazała się w serii Piętnastka, ongiś wydano w niej zwięzłe przemyślenia Henryka Berezy (Względy – 2010; Zgłoski – 2011; Zgrzyty – 2014). Aforyzmy Zbigniewa Chojnowskiego swobodnie dotrzymują im kroku.

[…]

[Dalszy ciąg można przeczytać w numerze.]