Kronhold – współzałożyciel grupy poetyckiej Teraz, współtwórca Nowej Fali, rówieśnik Juliana Kornhausera i Adama Zagajewskiego, Stanisława Barańczaka i Ryszarda Krynickiego – w tomiku Pali się moja panienko cofa się nie tylko do czasów młodości, gdy w podczas studiów polonistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim mieszkał w jednym pokoju w akademiku Żaczek z przyszłym autorem Innej bajki i Nie skończonej krucjaty, ale także do czasów dzieciństwa, gdy jako dziesięciolatek znikał rodzicom z pola widzenia, urywał się z domu, żeby zobaczyć, co dzieje się na ulicy, za rogiem, na sąsiedniej ulicy, na rynku albo wręcz na drugim końcu miasta. Dopiero dzisiaj zdaje sobie sprawę – jak w rozbudowanym narracyjnie wierszu Acte gratuit – że w trakcie tych zabaw dziecięcych balansował całkiem nieświadomie na granicy bezpieczeństwa i niebezpieczeństwa, a nawet życia i śmierci. Cóż, w dzieciństwie człowiek jest ciekawy, a nawet nadmiernie ciekawy; nieprzypadkowo chyba dorośli przepowiadają dzieciom pół żartem, pół serio, że ciekawość to pierwszy stopień do piekła.

W trakcie lektury wierszy zebranych pod okładką Pali się moja panienko – na której widnieje reprodukcja obrazu, a raczej dokładniej tyleż sielskiego, co tajemniczego, utrzymanego w jasnych, wręcz ostrych kolorach krajobrazu Henryka Wańka – poznajemy topografię rodzinnego miasta poety i jego okolic. Stacja udająca dworzec, kościół Dominikanów i kościół Jezusowy, klasztor Bonifratrów, pałac Kronenberga, kino na ulicy Królewskiej, ulica Bielska, ulica Hajduka oraz ulica Stalmacha, a poza tym Czarna Wisełka i Olza, Bobrówka, ponadto Zamarzki, Cierlick, Małołączniak, Tuł, Ciemniak, Czantoria. To oczywiście Cieszyn – miasto, którego widok popisowo naszkicował poeta przed laty w poemacie Paruzja w zbiorze Oda do ognia (1982), ale także w późniejszych zbiorach, takich jak Wiek brązu (2000), Epitafium dla Lucy (2012) Szlak jedwabny (2014) czy Skok w dal (2016). Podążając w ślad za poetą, przechodzimy przez poszczególne kręgi wtajemniczenia w tę magiczną, by nie powiedzieć zmitologizowaną w poetyckim słowie krainę.

Nie sposób nie zauważyć, że wiele z wierszy składających się na ten zbiór, a podzielonych na dwie części, Śmieszne historie i Bagatele, to utwory narracyjne, których akcja liryczna została całkiem precyzyjnie określona zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. W utworach tych poeta opowiada, właśnie tak – opowiada; jakby zamiast wiersza zamierzał napisać opowiadanie, ale jednak skończyło się na wierszu. To, co opowiada jest i do śmiechu, i do strachu czy wręcz do płaczu, opowiada wszak o najbliższych, o matce i ojcu, o siostrze, o tych, których już nie ma, opowiada o przeszłości, którą zapamiętał, jaka żyje w jego wyobraźni.

Jak się wcześniej rzekło, akcja liryczna wierszy Kronholda rozgrywa się przedwczoraj, wczoraj i dzisiaj, a więc w czasie jego dzieciństwa, młodości i wieku dojrzałego, czy mówiąc wprost – starości. No i nie tylko w Cieszynie, ale także przy ulicy Łobzowskiej w Krakowie, na ulicy Krochmalnej w Warszawie, pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie czy na skraju Jury Szwabskiej. Czas, jaki ogarnia świadomość podmiotu lirycznego, wydaje się pojęciem tyle bezwzględnym, co względnym. Oto „Napoleon wyrusza na Moskwę” (Konkluzje z lata), ktoś próbuje „zmylić pogoń / ocaleć przed transportem / do Treblinki” (Fart), bydlęce wagony jadą do Auschwitz (Acte gratuit), ojciec wraca z oflagu (Powrót), kolarz Jan Veselý wygrywa Wyścig Pokoju (Babskie szczochy), hokeiści miejscowego klubu, zapewne Piasta Cieszyn toczą boje o mistrzostwo Polski z CWKS Legią Warszawa i KTH Krynica, a na Václavském námésti w Pradze oblewa się benzyną i podpala student Jan Palach, na Placu Defilad w Warszawie zaś „zwykły szary człowiek” Piotr Szczęsny (Pali się moja panienko), rozpada się Czechosłowacja, panowie Václav Klaus i Vladimír Mečiar w willi Tugendhat podpisują umowę o „aksamitnym rozwodzie” w zaledwie trzy lata po „aksamitnej rewolucji” (Katastrofa), dochodzi do tragedii w Smoleńsku (Muzo z tobą rozmawiam), uchodźcy z Afryki koczują na wyspie Lam­pe­du­sa, trwa bombardowanie miasto Aleppo (Lato minęło).

Bohater liryczny tych wierszy, bo nie tylko podmiot, patrzy, ogląda, słucha, czyta: obrazy Giuseppe Arcimbolda, Henri Ma­tis­se’a i Pier­re’a Bon­narda oraz André Deraina, filmy z Gretą Gar­bo, balet Giselle Adolphe’a Adama, pieśni Franciszka Schuberta i piosenki Leonarda Cohena. Jego lektury zmieniają się wraz z upływem czasu. Najpierw baśnie braci Grimm, następnie Timur i jego drużyna oraz Dzieci kapitana Granta, później Pas cnoty Pitigrilli oraz Upiór w operze Gas­to­na Le­rouxa, aż wreszcie powieści Brunona Schul­za i Witolda Gombrowicza, zbiory wierszy Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza, Tadeusza Nowaka, Wisławy Szymborskiej, Stanisława Grochowiaka, których tytuły jednym tchem wymienia z premedytacją w wierszu Pierwszy semestr, gdzie pojawia się także wspomniany wcześniej poeta in spe Rafał W., czyli Wojaczek, z którym obaj „szukali poezji”, a także Jerzy Harasymowicz i jeszcze And, czyli Andrzej Bursa.

Ale to było kiedyś. Teraz zdaje sobie sprawę, że nic nie jest proste ani oczywiste, ani zrozumiałe, już to w życiu, już to na świecie: „jasne że uczciwość jest / cnotą pożądaną ale nieuczciwość opowiada się lepiej” (Przeminęło z wiatrem). Dlatego właśnie poeta żartuje, kpi, a nawet szydzi z otaczającej go rzeczywistości, ale również z siebie. W jego wierszach ironia okazuje się równie istotna jak autoironia, życie – także jego życie – to raz „poleczka z przytupem”, raz „śmiech przez łzy” (Spitzweg). Ze zgrozą myśli zarówno o teraźniejszości, jak i o przyszłości, stawiając jak najbardziej retoryczne pytanie:

Jak w dzieciństwie przerażał go „prawdziwy Polak” wyzywający tego, kto mu się nie podoba, od „żydów” (Sąsiad), tak na starość przerażają go oni – szafujący tymi trzema słowami „bóg honor ojczyzna” (Oni z emfazą), których to słów nie powinno się przywoływać nadaremno, bo inaczej „ten endemiczny smród / pozostanie z nami / na wieki”, zwłaszcza że on – jeden z onych, właściwie każdy z onych – „gotów sam się wysadzić / wziąwszy Polskę do grobu” (Skrzat). Między denaturatem a absyntem (Na frasunek), między bogactwem a ubóstwem (To co najlepsze), między wyjściem a wejściem (Wyjdź, wejdź), „z wejściem bez wyjścia” (Inserat), między przypływem a odpływem (Wielu zaciąga kredyt), gdy nic zamienia się w nicość (Noc ciemna), poeta lamentuje w swoim ironicznym, autoironicznym stylu: „O! gdyby izby pamięci były izbami otrzeźwień” (O!). Żarty żartami, a przecież „kosa błyszczy / dni są policzone” (W trawie skakanka), a przecież jest już pod ręką młotek, którym za chwilę ktoś wbije „gwóźdź do trumny” (Pod ławką).

Jest, jak jest, na tym świecie, w tym życiu. Poeta godzi się na to, że jest, jak jest, ale jednak chciałby czegoś innego, czegoś więcej. Żywi nadzieję, że może być inaczej, kierując się nadzieją przekazywaną z pokolenia na pokolenia, rzuconą w jednym z wierszy mimochodem, bo w nawias: „(wszak / cuda bywają)” (Ślad). Jednego dnia nagle spotyka nas szczęście, na które w żaden sposób nie zasługujemy, którego się nie spodziewaliśmy; i nie chodzi o to, że skreślę właściwe liczby i wygram fortunę na loterii, lecz o to, że wybiję się ponad siebie samego i wówczas mogę

To ja – którego znam i nie znam, to ja – którego jeszcze nie poznałem, to ja z zakończenia wiersza Acte gratuit, dokładnie zaś „ktoś inny / ja”; dobijający się do samego siebie „między bólem utraty a euforią odnalezienia” (Już wiem), „i tylko raz w życiu” (Inserat). Cóż, ten kto to powiedział: „Ja to ktoś inny”, dobrze wiedział, co mówi.