Książka Kiedy byłam rybą (lub ptakiem) gromadzi wiersze o umieraniu (cykl Na tego bęc), podróżowaniu (Tu – tam) i trwaniu (Kiedy byłam rybą), przy czym wiele tekstów łączy wymienione wątki, pogłębiając namysł nad miejscem podmiotu w świecie zmiany, utraty i odradzania się życia. W tych, które ciążą ku dyskursywności, autobiograficzne „ja” podaje w wątpliwość oswojone pojęcia, oświetla je z wielu stron, po czym oswaja na nowo (O śmierci, Naród, Zimowa fizyka nad rzeką). W utworach bardziej skondensowanych podmiot koncentruje się na chwytaniu znikliwej chwili, tym bardziej cennej, że jedynej (Słonne), lub kontemplowaniu scen zatrzymanych przez dawnych artystów, które pozwalają zadomowić się w świecie sztuki trwalszej niż my sami (Osioł mistrza z Levočy).

Doświadczone cierpienie jest dla bohaterki tych wierszy bagażem, który nosi się ze sobą zawsze: nawet w chwilach zachwytu czy oszołomienia życiem chodzi w „naszyjniku ze strachu” (⁂Dzień dobry jesteś pierwszy…), pozostaje „śmiertelnie / czujna” (Do krzyża). Strata i tęsknota za utraconym tkwią w niej jak cierń. Żałoba nie przedawnia się, nie zostaje wśród grobów wraz z zapalonymi zniczami:

Mądrość przeżytego już czasu pozwala bohaterce tej poezji na wyrozumiałe spoglądanie w stronę bliźnich (Koral i karmin, Syrena). Spokojne przyjmowanie inności dalekich kultur, najlepiej widoczne w wierszach cyklu „podróżnego”, jest połączone z dystansem wobec uprzywilejowanego statusu turystki. Lenkowska stara się oddać wysiłek poznawczy kogoś, kto styka się z nieznaną mu skalą współczesnych Chin czy dzisiejszego Meksyku; z wypraw bliższych – słowackich, rumuńskich, albańskich – przywozi powidoki obrazów i melodię języków:

Lenkowska, jak każdy świadomy twórca, szuka sposobu na precyzyjne nazwanie tego, co nie mieści się w słowie. Holocaust przywołuje przez nawroty imion zgładzonych (Gorsety), akcję „Wisła” przez tropienie żółtej rudbekii na bieszczadzkich połoninach (Roztocznica jedna!). Być człowiekiem oznacza dla niej żyć ze skazą nieadekwatności doznawania i wyrażania:

Ryba i ptak to istoty, które wydają się wolne. Dla Krystyny Lenkowskiej wolność ta zasadza się na spontanicznej, czystej ekspresji, nawet jeśli, paradoksalnie, byłaby ona milczeniem. Język skazuje nas na kompromisy – zdaje się mówić „ja” tych wierszy. Jest w tomie tęsknota za powrotem do źródłowego doznania harmonii z samą sobą, utraconego w ścieżce ewolucji lub korowodzie wcieleń, i są zapisy zbliżania się do takiego stanu. Dopóki „morze wciąż wyrzuca muszle / a niebo pszczoły” (⁂Jeśli morze wciąż wyrzuca muszle…), źródło jest dostępne.